KAZA VE ÇARPIŞMALARDA NASIL DAVRANMALIYIZ?

KASILMAYIN...

Low side: Bu türde siz ve motorunuz diğer türlere kıyasla daha az hasar alma durumundasınızdır. Yol tutuşunun kaybolması bu tip kazanın sebebidir. Motor altınızdan bir tarafa doğru kayar. Yol yüzeyinin tutuş kabiliyetinde ki bir değişme ya da aşırı yatmalardan kaynaklanır. Bu durumda kasılmayıp kendinizi rahat bir durumda tutun. Esasen kasılmamak ve gevşek durmak tüm kazalar için uyulması gerekli bir fiziksel haldir. Kasılmadan soğukkanlılığınızı muhafaza ederseniz olup bitenin daha fazla farkında olursunuz.

Öncelikle motorunuz nerede? Önünüzde ise sorun yok. Arkanızda ise size çarpabilir. Motoru gerekirse itmeğe çalışın. Kayma esnasında ayağa kalkmağa veya bir yere tutunmağa kalkmayın. Bu büyük hata olur. Kayma hızını o an tahmin edemezsiniz ve birçok kırık hadiseleri bu yüzden olur. Bu durumun tek istinası üzerinize doğru gelen trafik varsa ondan kaçınmak içindir. Kayma durduktan sonra bile bir müddet bedeninizi kontrol edip sorun yoksa kalkın.

High side: Bu kaza cidden acı verir. Bu kazanın sebebi arka tekerin yol tutuşunu bırakıp sonra tekrar tutmasıdır. Neticesinde sürücünün motorun yattığı istikametin tersine doğru fırlamasıdır ki çok ani olur ve pek düşünmeğe vakit olmaz. Burada da yapılabilecek tek şey kasılmamaktır. Kaslarınızı rahat bırakın, kendinizi sıkmayın. Bunu ne oranda başarabildiğiniz sizin bu işe o kadar yatkınlığınızın bir göstergesidir. Burada hem ileri doğru fırlatılmanın yatay etkenlerine hem de düşüşün dikey etkenlerine maruz kalırsınız. Şanslı iseniz yumuşak yerinizin üzerine ve yumuşak bir zemine düşersiniz. Bu durumda yine motorunuzun nerede olduğuna bakın. En azından nerede olabileceğini tahmin edin. Büyük ihtimalle havadan taklalar atarak üzerinize düşmek üzeredir. Uçan bir motosikletten kendinizi korumak için yapabileceğiniz fazla bir şey yoktur. Bu kazalarda kendiniz top gibi bir pozisyona sokmayın, toplanmayın çünkü bu bel kemiğinizi darbe almaya açık ve kırılgan bir hale getirir. Kırılmasına zemin hazırlar. Kollarınızla yüzünüzü koruyun. Kötünün iyisini tercih edin, kol kırılması bel ya da boyun kırığına göre tercih edilir.

Yandan çarpma: Bu tip kazalarda can yakar. Bu kazlara genellikle cep telefonu kullandığı için yanlış rotada gezinen diğer araç sürücüleri sebep olur. Genellikle motosiklet araca yandan vurur. Yandan vurmada yapabileceğiniz çok az şey vardır ki bu da saniyede yapılması gerek şeylerdir. Bu sebeple zihinsel canlandırma tekniğiyle bu tip durumlarda yapmanız gereken hareketleri bilincinize ve bilinçaltınıza yerleştirmek için her motora binişinizde tekrar yapın. Unutmayın düşünmeye zamanınız olmayacaktır öyleyse içgüdüleriniz devreye girecektir ki bunlarda sizin önceden kendinize sıkça telkin ettiğiniz doğrular ya da yanlışlardır. Çarpışma anından hemen önce ayaklıklar üzerinde yükselin ki (ayağa kalkın) gidonunuzun ve yandan vurmak üzere olduğunuz arabanın üzerin uçasınız, high side de de benzer şekilde davranılır. Yandan vuruşun high side a göre tek avantajı uçuş eğrinizin tahmin edilebilir olmasıdır. Eğri vuruş anındaki yönünüz doğrultusunda olur ve siz fazla bükülmez ya da kıvrılmazsınız. Şanslı iseniz ayaklarınızın üzerine düşebilirsiniz sonra birkaç adım atıp yüz üstü kapaklanırsınız. Bunu uzun zaman önce yaşadım ve hiç yara almamıştım. Eğer çarpma anından hemen önce ayağa kalkmazsanız kaskınız çarptığınız aracın yanına ya da tavanına vuracaktır tabi sizin kafanız içinde olarak. Arkasından gelen tüm beden ağırlığınız ise kafa sarsıntınızın yanında bel kırığı ya da boyun kırığını beraberinde getirebilecektir. Bacaklarınız gidona çarparak kırık ihtimalini beraberinde getirecektir. Hatta ortada göstergeler kasık aranıza ne yapar siz düşünün.

Şayet çarptığınız araç yüksek bir vasıtaysa ayağa kalkmakla aracın üzerinden uçarak az zarar görmek burada mümkün olamayacaktır. Burada yapabileceğiniz en iyi şey motoru yatırmaktır. Bu low side demektir ki dikkat edilmesi gereken birkaç ince nokta vardır. Bir kamyonun altına kayıyorsanız kafanızın tekerin altına gelip gelmediğine çok dikkat edin ve bunu önleyin. Motoru yatırmak için arka frene sert basın ve yatmak istediğiniz yöne doğru motoru sert bir şekilde yatırın (hayabusa da bunu yapmak ölüm, motor yatmıyor). Arka teker kilitlenmelidir ki motor altınızdan kaysın. Motor o yönde kaymaya başladığında gidonu da o yöne çevirin (siz aksi yönde baskı uygulamazsanız kendiliğinden döner), kayma kendi süreci içinde olacakları hızla devreye sokar.

Kafa kafaya çarpışma: Genellikle dönüşlerde karşı hatta motoru kaçırma ya da gelen aracın motosikletin hattına girmesi, yanlış sollamalar bu tip kazaların baş sebebidir ve yüksek hızlarda ölümcüldür. Yüksek hızlarda tedbir alınacak zaman yoktur ve çoğunlukla motor sürücüsünün hayatına mal olur. Alt hızlarda ise yandan çarpışma ile aynı kurallar geçerlidir. Hareketsiz objelere çarpma hızınız 10km/saatin altındaysa sakin kalmak şartıyla ve motoru olabildiğince bacak ve karın kaslarınıza yüklenerek, kollara fazla yüklenmeyin, tutarak yerinizde oturun.

Kaza sonrası: Durumu değerlendirin. Hemen kalkmayın. Bedeninizin uzuvlarını kontrol edin, herhangi bir kanama ya da ağrı var mı bakın. Şüphelenirseniz ayağa kalkmayın, hareket etmeyin. Ambulans gelmesini bekleyin. Onlar sizin kendinizin kaskınızı çıkarmanızı isteyebilirler. Çıkaramazsanız onlar çıkarırlar. Kaskınızı çıkarmaları için iki kişi gerekir. Ucuz atlattıysanız şükredin ve bu kazadan ders alın.

Alpaslan Kuzucan.

MOTORU YATIRMAK(LOW-SIDE)

Motoru yatırarak bırakmak(low-side) nedir?

Genellikle kazayı önlemek için motor yatırılır diye bir inanış vardır..

Bu aslında artık pek geçerli olmayan bir durumdur çünkü 1970lerdeki bu gerçek yeni lastikler, fren ve süspansiyon sistemlerinin devreye girmesiyle tartışılır bir hale gelmiştir. Yani artık geçerliliğini yitirmektedir.

1960-70 lerde gerçekten son derece traksiyonu zayıf, her an patlayabilen ve patlamasıyla birlikte motoru feci bir yalpayla adeta yere vurmaya çalışan lastikler ve frenler dokunmaktan adeta korktuğumuz, biraz ölçüyü kaçırınca hemen kilitlenen ve savuran yapıları ile sürücülerini kazalardan kaçınabilmek için motorlarını gidiş yönünün gerisine , sağa yada duruma göre sola yatırarak yere indirmek zorunda bırakırdı. Ancak bu da çoğu zaman kırık kemikler, baş travmaları yada motorun hurdaya çıkması demekti.

Şimdiki teknoloji ile duruş mesafeleri çok kısalmıştır. Yani eskiye göre durulamayacak mesafeler artık rahatlıkla durulabilir hale gelmiştir. Gelişen lastik sanayi sayesinde traksiyon çok iyileşmiş ve frenler disk sistemi ve abs ile son derece sıkı ve güvenli kullanılabilir hale gelmiştir. Yani artık eski günlerde motor eğitiminin bir parçası olan yatırma konusu geçerli değildir. Böyle bir konu artık ders olarak öğretilmemektedir. Esasen bu teknik o zamanlarda da büyük ihtimalle düştüm demek istemeyen motorcularının başlattığı bir masum yalandı belki de!

Şu anda kazadan kaçınabilmek için bir çok eğitmen motorunuzun üzerinde dik kalmayı önermektedir. Çünkü lastiklerin yer tutunma gücü metalden çok daha fazladır ve büyük ihtimalle siz yattığınızda çok daha fazla bir hızla savrulacaksınızdır. Motoru bir kere yatırdığınızda artık nereye gideceğiniz ya da nerede duracağınız konusunda herhangi bir kontrolünüz kalmaz. Bu yüzden acil frenleme ve kıvırma tekniklerinde ustalaşmanızı öneririz.

Belki korkuluklarının üzerinden uçacağınız bir köprü ya da köprüyol üzerinde yada bir uçurum kenarında alta kalıp bariyerlerin üzerinden aşağıya uçmamak için bu yapılabilir ama bu mutlak bir ölümden kurtulmak amacıyla ve ciddi yaralanmalar göz önüne alınarak sağ kalabilmek için yapılmış bir davranıştır. Yani artık alternatif yoksa mecburen yapılacaktır. Önemli olan ise bir kazayı önceden engellemektir.

Motor devirme kazaları genel olarak iki sebebe bağlanır:

1. Ön frenin gevşek olarak arka frenin ise sıkı bir şekilde sıkılması.
2. Motorcu frenlemeyle kıvırma fiilini eş zamanlı yapar ya da kıvırmayı doğru yapmamıştır.

Doğrusu ise her iki frenin birlikte kullanımıdır, şayet dönemeç alırken frenleme söz konusu olursa önce motoru doğrultun ve sonra fren yapın ama eğer viraja yatmış durumda frenleme mecburiyeti varsa frenleri çok yumuşak dozda kullanın ve gazı aynı yumuşaklıkla kesin. Bu karşınıza çıkan bir engelden kıvırma ile kaçış şansınız olmadığında yapılacak bir uygulamadır. Şayet kaçış şansınız varsa arka freni hassasça kullanıp motor dönüş hattını biraz daha kapatabilirsiniz ve böylece de engeli bertaraf edersiniz yok eğer hattınızı açarak geçmek uygunsa hafifçe ön fren uygulamasıyla motoru kaldırarak engelin dışından geçersiniz. Tabi kıvırma ile engeli bertaraf etme şansınız varsa bunu öncelikle kullanınız. Burada ki incelik kıvırma anında eş zamanlı olarak fren uygulaması yapılmaması gerektiğidir. Frenleme ya kıvırmadan önce yapılıp bırakılır ve kontra basılarak kıvrılır ya da kıvırma yapıldıktan sonra fren uygulanır. Kıvırma ile frenleme eş zamanlı uygulanmamalıdır.

Her şeye rağmen motoru yatırma mecburiyetiniz doğarsa şöyle yapılır:

1. Motoru yatıracağınız taraftaki, yani alt taraftaki bacağınızı motordan uzağa, dışa doğru alın. Düşüşte motorun altında kalmamalıdır.
2. Motoru kendinizden uzağa itiniz, bırakınız gitsin. Motora asılmayın.
3. Kayma anında yoldan çıkmaya, arkanızdan gelen trafiğin altında kalmamak için, yapabildiğiniz oranda çalışınız.
4. Düşerken motorunuzu kurtarmaya çalışmayın. Motor yerine konabilir ama siz tekrar geri gelemezsiniz.
5. Şayet teker yaparken motor denge noktasını aşar ve siz bunu kontrol edemezseniz motoru altınızdan itin gitsin.
6. Yerde sürüklenirken başınızı kollayın, bedeninizi kasmayın, eklem yerlerinizin bir yere takılıp dönmemesine dikkat ediniz ve sakın tam durmadan bir ayağınızdan ya da kolunuzdan destek alarak kalkmaya kalkışmayınız. Bu kırık çıkık demektir çünkü o andaki kayma süratinizi doğru tahmin etmeniz olanaksızdır.