YÜKSEK HIZDA FREN ANALİZİ

Yüksek süratte frenleme işleminin analizi…

Fren yapmak motosiklet sürüşünde çok önemli bir konudur. Bu aşamaya gelmeden önce debriyajın ne olduğunu, ne için var olduğunu iyi bilmeniz gerekir. Debriyaj kolunu çektiğinizde iki yassı diski birbirinden ayırmış olursunuz. Bu hareket motosikletin motorunu arka tekerden ayırır. Debriyajı kademeli bir tarzda yeniden bıraktığımızda ise bu iki diski yeniden birleştirmiş oluruz. Ne kadar debriyaj kolu bırakılırsa disk o kadar birleşir yani daha fazla güç motordan arka tekere aktarılmış olur. Kavrama noktasının olduğu yerde bırakmanın daha hissederek yapılması gerekir.

Burada önemli nokta debriyajın sıkılırken hızlı davranılması ancak diğer taraftan kademeli olarak ve yumuşak bırakılması gerektiğidir. Birinci hareketin hızlı olması balataların sıyrılmasını önler ikinci harekette motorun gücünü arka tekere aktarırken sarsıntılı bir geçiş olmasını önler. Debriyaj bırakılırken bu hareket çok hızlı yapılırsa motor öne atılım yapar yada bayılır. Kullanım ustalığı talimlerle kazanılır. Talime başlarken önce motor güçte olarak debriyajı yavaşça bırakınız ve ayaklarınızı iki yana açarak motorla birlikte yürüyünüz. Her 3 adımda bir durunuz. Durmak için debriyajı hızla çekin ve ön freni sıkın. Yürüyün ve fren yapın.

Yeterince ustalaştığınıza inandığınızda yüksek süratte fren talimlerine geçebilirsiniz. Gazlamayı herkes yapabilir ama fren yapmada herkes usta değildir. Motosikletinizle saatte 100km hızla seyrederken lastikleriniz yol üzerinde neredeyse yüzer durumdadır. Bu durumda beklenmedik bir durumda frenlerin ani ve sert bir tarzda sıkılması sıradan bir davranıştır. Ancak yolun yüzeyinde adeta yüzer durumda olan lastiklerle bu durumda kaza kaçınılmaz olur. Bu ani frene yüklenme ön tekerin kilitlenerek kazaya sebep olması demektir.

Buradaki önemli detay AĞIRLIK TRANSFERİDİR. Ön tekere öncelikle ağırlığın transfer edilerek lastiğin yere basma ağırlığını artırarak dolayısıyla yolu tutma gücünü artırmak gerekir.

İşlem şudur: Hız 100km, beklenmedik bir engel çıkıyor; ön ve arka freni yumuşak bir tarzda devreye alınız, ağırlık öne transfer olur ve ön çatallar dalar. Ağırlık ön süspansiyona bindikçe ön lastiği yola doğru bastırır. Ağırlık transferi arttıkça ön tekerin yola basma gücü artar ve lastikler yola daha fazla nüfus eder. Bu daha fazla yol tutumu yaratır ve sizde frenleri daha sert kullanma imkanına kavuşursunuz. Böylece kademeli olarak fren sıkma basıncını artırarak tekerlerde herhangi bir kayma olmadan en kısa mesafede duruş sağlanır. Bu yapılamadığında ise önün üzerindeki ağırlık sert frenlemeyi kaldıramayacağı bir yol tutuş seviyesinde olacağı için kilitlenme ve kayma olur.

Burada sır frenlemeye yumuşak başlanması(panik durumunda bile) ve ağırlık öne transfer oldukça ve yol tutumu bu sebeple arttıkça frenlemenin sertleştirilmesidir. Bu kademeli işlemi ustalıkla yaptığınız müddetçe arka teker havaya kalksa bile önün kayması söz konusu değildir. 20km süratlerden başlayarak 10km lik artırım kademeleri ile 150 km süratlere kadar çıkılarak bu kademeli yüksek hız frenleme tekniği talim edilmelidir. Ustalaştıktan sonrada her altı ayda bir bu talimleri tekrar yaparak kendinizi kondisyonda tutunuz. Frenlemede doğru tekniğin öğrenilip kullanılması sizin sayfalarda bir istatistik olup olmamanızı belirleyecek işlemdir.

Uyarı: Yüksek hız kademeli frenleme tekniğini uygularken motosikletiniz dik konumda olmadır. Bakışlarınız ileride olsun. Bu eğitimi daha basit olarak frenlemenin sonuna doğru, durmanın son 4-5 metresinde ön fren üzerindeki baskıyı azaltıp arka frenin üzerindeki baskıyı arttırarak tamamlarsınız. Bu hareket duruşun son metrelerindeki süspansiyonların dalışını yumuşatarak frenlemenin yarattığı stresi hafifletir.

Dönüşte bunu uygulamak daha ileri seviye profesyonel eğitim alınmasını gerektirir. Çok acil, tehlikenin çok yakın oluştuğu durumlarda ise kademeli tekniği unutup frenlere(ikisine birden) maksimum noktaya kadar yüklenin. Maksimum nokta tekerlerin kilitlenmesinden hemen önceki noktadır. ABS li sistemlerde ise ABS nin devreye sokulmasından hemen önceki noktadır. Sağ eliniz fren çubuğunu bu noktaya hızla çekebilecek ve yine sağ ayağınız da pedala bu noktaya kadar hızla basabilecek ustalıkta olmalıdır.

MOTOSİKLETE UYARLANMIŞ KÜLTÜR FİZİK HAREKETLERİ

RESMİN ÜZERİNE TIKLAYINIZ...

MOTOSİKLET TALİM GRAFİKLERİ

FREN VE KAÇIŞ











YUKARDAKİ DURUMDA SÜRÜCÜNÜN GÖSTERDİĞİ REFLEKS AŞAĞIDAKİ GRAFİKLERİN SAHADA SÜREKLİ ÇALIŞILMASI İLE KAZANILIR. YİNE BU TALİMLER ZAMAN ZAMAN TEKRARLANARAK KASLAR KONDİSYONDA TUTULUR. MOTOSİKLET EĞİTİMİ YAŞAM BOYU SÜREN BİR SÜREÇTİR.

CHOPPER MOTORLARDA FREN

Chopper motorlarda frenleme tavsiyeleri:

1) Gazı kapatın ve arka frene basın;
2) Motoru dik konuma getirin ve oturuş ve tutuş pozisyonunuzu ayarlayın;
3) Ön frene basın ve debriyajı bırakın;
4) Fren basıncınızı ayarlayın.

Ağırlık transferi .6 saniye sürer ve frenlere basıldıktan sonra 100 km hızdan durma süresi normal şartlarda 3 saniyedir. Bu büyük bir süre değildir ancak zamanında ve etkin bir frenleme çarpışmayı engelleyebilir. En azından çarpışma süratini düşürür.

Maksimum fren bedeninizi yükler, sizi ve yolcunuzu öne fırlatır ve bu da bedeninize ve kollarınıza büyük yük yükler. Bunun motorun 64 derecelik bir eğimde yokuş aşağı giderken ki yüke eşit olduğu hesaplanmaktadır. Bilhassa uzun gidonlu motorlarda maksimum frenleme yapılması durumunda bu durum daha ciddi bir hal alır. Frenlere bastığınız anda basıncın tutsağı olursunuz. Belli bir pozisyona bedeniniz kilitlenir. Fren kolu üzerindeki parmaklarınızın sayısını bile değiştiremezsiniz. Bu sebeple doğru sayıda parmakla fren kolunu tutmayı talim ediniz. Bu chopper tipi motorlarda genellikle dört parmaktır ancak dört parmakla sıkılan frenlerde, en sıkı sıkılma basıncı elde edileceğinden bu esnada düz gidiyor olmak gereklidir. Önce frenleri bırakmak ve sonra kıvırmak gerekir. Bu sıkı pozisyonda frenleri bırakarak sonra kıvırarak yön değiştirmek daha fazla zaman alır.

Genelde spor motorlarda 47-50 metre olan durma mesafesi chopperlerde 60 metrenin üzerindedir. Bu sebeple bu motorlarda takip mesafesine dikkat edilmeli, yakın takip yapılmamalı ve daha yavaş kullanılmalıdır. Her zaman en iyi duruşu her iki fren birlikte kullanarak elde ederiz. ABS li motorlarda ki birleşik sistemlerde de her iki fren birlikte kullanılmalıdır.

ABS sistemleri panik frenleme durumunda çok yararlıdır. Zemin kaygansa ABS daha etkindir. Ancak ıslak zeminde devreye erken girerek motorun kızaklamasına ve kazaya da sebep olabilirler. Bunun dışında ABS yaşam kurtaran bir mekanizmadır.

Maksimum frenlemede debriyajı çekin ama vites düşürmeyin. Testler vites düşürme işleminin bu işlemin yapılmaması durumuna kıyasla 3-4 metre ek mesafeye sebep olduğunu göstermiştir. Yine debriyajı çekmiş olmak çekmemiş olmak durumuna göre durma mesafesi üzerinde olumlu katkı yapmaktadır.

Spor motosikletlerde ağırlık büyük oranda öne transfer olur ama ilk saniyede ağırlık henüz arkada iken yapacağınız bir arka fren uygulamasının büyük etkisi olacaktır. Bu durumda siz ağırlık transferinden hızlı hareket ediyor olursunuz. Bir çok sürücü arka frene ön frenden daha önce ve daha sert uygulama yapar. Chopper motorlarda arka teker üzerindeki ağırlık ön tekere spor motorlardaki oranda transfer olmaz. Bu da arka frenin tüm durma süresi içinde daha etkin olması demektir. Ayrıca arka fren şaseyi düz tutarak, arka tekerin önü geçmeğe kalkmasını önler.

Alpaslan Kuzucan