MOTOSİKLET VE HIZ

Hız gerçekte ne demektir?

Kaza raporlarında genellikle ‘’motosiklet sürücüsünün hızı yol ve trafik şartlarına göre çok fazlaydı’’ şeklinde yazar. Çoğunlukla da motor sürücüsünün hızı rahatlıkla kontrol edebileceğinden fazla olmaktadır. Bir şeyler yanlış gittiğin de sürüş hızınız sizin kolaylıkla her şeyi kontrol edebileceğiniz bir seviyede midir?

Kaza olduğunda genellikle hızın fazlalığı ön plandadır. Zaten düşünürseniz trafikte yanlış hızlar olmazsa kazalar da olmazdı zaten. Hareket eden bir şey olmasa idi kazalar da hiç olmayacaktı diyenlerde var tabi.

Birde şartlara göre hız fazlaydı var. Yani şartlar düzgün olsaydı o sürücü o hızla güvenli bir şekilde sürüşüne devam edebilecekti. Ama yağmur başladığından, yada yola mazot veya yabancı kaydıran maddeler dökülmüş olduğundan bu kaza oldu. Yada bir başka sürücünün aniden önünüze kırmış olması olayı vuku bulmasaydı kaza olmayacaktı. Bu arabanın önünüze aniden kırması aslında sizin güvenli olan süratinizi bir anda güvensiz yani sizin için fazla, kontrol edemeyeceğiniz bir sürat durumuna sokmuştur.

Bazen de şartlara uygun olmayan düşük süratlerde sürüşler vardır. Çamurda gidiyorsunuz, bildiğimiz yumuşak çamur yada kumda sürüş yapmak durumdasınız. Kumda motoru yönlendirebilmek için önce tekerlerinizin kumun üzerine çıkması gerekmektedir. Bunun içinde siz belli süratlerin altında sürüş yapmamalısınızdır. Nasıl ki don üzerinde ani hareketlerden kaçınılır bu defa tersi yönde belli süratlerin altında sürüşten kaçınılmalıdır aksi takdirde motorunuzun gidonu kazık gibidir ve siz onu çeviremezsiniz. Fazla zorlarsanız da eğersiniz. Yine şehirler arası otoyollarda verilen limitlerde sürüş yapmak motosiklet için çok risklidir.(Burada sürat ihlaline kimseyi teşvik etmiyorum ancak lütfen ilgili ve yetkili merciler dört tekerli araçlarla paralel sürüşte kalan motosiklet sürücülerinin büyük tehlike içinde kaldıklarını biliniz.) Motosiklet mutlaka diğer büyük araçlardan 30-35 km daha hızlı olmak zorundadır. Bu motosiklet sürücüsünün can güvenliği için şarttır ve umarım motosikletli polislerimize de bu durum güvenlikleri açısından eğitmenlerince izah edilmektedir. Bilhassa gurup halinde seyreden büyük araçlarla paralel sürüş yapılmamalıdır. Yine otoyol ayrımlarındaki giriş ve çıkış rampalarında giren yada çıkan araçla otoyolda seyreden bir diğer araç arasında aynı hızlarda seyrederek sürüş yapılmamalıdır. Aniden araçların bir sebeple ve kendilerine en az risk olarak gördüklerinden öncelikle sizin üzerinize kırabileceklerini asla unutmayınız. Trafikte diğer araçların yanında değil, önünde yada gerisinde kalarak sürüş yapınız ve hızınız daima trafikten %10-15 daha fazla olsun. Bu durum aslında motosikletlere gelişmiş ülkelerde neden en üst hız sınırının verildiğini çok iyi açıklamaktadır. Tabi buna ilaveten birde motor sürücülerinin iklim ve kirli hava şartlarından araba sürücülerine göre çok daha fazla olumsuz yönde etkilenmeleri vardır. Yani sağlıkları bu yönden de daha fazla risk altındadır.

Kendinizi çeşitli durumlarda rahat hissettiğiniz hızlar nedir?

Mesela aniden önünüze bir taş çıktı. Hızınız kontrayı bu engeli tam aşacak oranda basmanıza uygun ve bunu rahatça yapabileceğiniz bir hız mıdır? Yada aniden önünüze kıran bir minibüs yada arabaya karşı paniklemeden maksimum fren yapabileceğiniz bir hız mıdır? 150 km de gidiyorsanız bu hız sizin maksimum frenlemeyi paniklemeden yapabileceğiniz bir hız mıdır? Hiç bunun talimini yaptınız mı? Karşınızdaki dönemece giriş süratiniz dönüş ortasında kasılmadan ve hız kesmeden tamamlamanızı rahatça sağlayabileceğiniz bir hız mıdır? Kendinizi eğitimlerle hangi sınırlara kadar yükselttiğinizi biliyor musunuz?

Yol şartlarına göre de hız vardır. Parke taşlı bir yolda düz bir asfaltta giderken ki ani gazlamaların nelere sebep olacağını biliyor musunuz? En hafifinden motora zarar ve en kötüsü kafa salınışını başlatması. Tabi motorunuzun bir racing yada enduro olmasına göre de parke taşları üzerinde seyrederken kendinizi rahat hissedebileceğiniz hız limitleriniz farklı olacaktır.

Grup halinde toplu sürüşler sırasında yapılan tempolu sürüşlerde de acaba grubun hızı sizin kendinizi rahat edebileceğiniz bir hız mıdır? Bunu bilerek mi o gruba katıldınız? Grup içinde liderin hızlanmasıyla açılan araların arkadaki sürücülere doğru yoyo etkisiyle nasıl açıldığını ve geriye doğru her bir sürücünün kapatması gereken aranın liderin hemen arkasındakinden geriye doğru ne kadar daha fazla büyüdüğünü biliyor musunuz? Eğer biliyorsanız birde bunun sizin rahatlıkla sürüş yapabileceğiniz hız sınırında olup olmadığını da biliyor olmalısınız.

Bunların hepsi eğitimle olur. Tek başınıza öğrenemezsiniz ama öğretenlerinde gerçek eğitmenler olması şarttır. Sadece okuyarak öğrenmek mümkün değildir. Ciddi bir kuruluştan temel bir eğitim almak ve sonra ehliyetli olarak trafiğe alışırken yine parklarda veya boş güvenli alanlarda dönüş gibi, maksimum frenleme gibi, ani durum kıvırmaları gibi çalışmalarla devamlı kendinizi geliştirerek kondisyonda tutmanız gerekir. Motosiklet sürüş eğitimi hayat boyu süren bir gerçektir.

Gözlerinizi en son ne zaman kontrol ettirdiniz?

Bakış ve hızın baktığınız alana bağlı olarak daha hızlı yada daha yavaş da algılanabileceğini biliyor musunuz? Baktığınızı görüyor musunuz? Yoksa başınız dumanlı mıdır? Zihinsel olarak çevrenizdeki olaylara ne kadar iyi konsantre olabiliyorsunuz? Hızınız sizin zihinsel yoğunlaşma ve baktığınızı görebilme(hiçbir objeye 2 saniyeden fazla odaklanılmamalıdır) yeteneğinize uygun mudur? Burada da rahat mısınız? Tembel göz vardır, astigmat vardır bunlardan düzenli olarak tıbbi kontrolden geçiyor musunuz? En azından birkaç senede bir!

Yeteneklerinizi geliştiriniz. Kurslar size bir yön verebilir ama sizi geliştiremez. Sadece yolu gösterir ve siz orada gösterilenleri geliştirmek ve kendinizdeki çıtayı kendiniz yükseltmek durumundasınız. Aksi takdirde şu veya bu kursa bir iki gün katıldım ve şu veya bu sertifikayı aldım diyerek sahte bir güvenlik ve üstünlük duygusuna kapılırsanız vay halinize. Lütfen sapla samanı birbirine karıştırmayınız.

Özetlersek: Hız kişinin gerçeği algılaması ve fiili şart ve durumlarla bağlantılı bir duygudur. Bunun her vasıta için ve her durum için ana hatları, riayet edilmesi gereken sınırları vardır ama bu sınırlar içinde kişi kendini geliştirebilir. Bunun içinde eğitim öncelikle temel eğitim şarttır onun ötesinde siz sürüş yaparak, okuyup araştırıp önce zihnimizde olayın tekniğini resmederek ve sonra gerçek ileri seviye eğitmenlerinin(anlattıklarını kendisi de yaşayarak hissetmiş kişiler) ve/veya sürüşte uzun yıllar tecrübeli güvenilir kişilerin mümkünse ücret/bağış talep etmeden yön göstermesiyle, talimler yapmak suretiyle en iyi şekilde motosiklet sürücüsü olarak sürüş çıtanızı ve hız limitlerinizi, yani rahat olduğunuz sürat temponuzu yukarı yönde geliştirirsiniz. Her şey basamakların birbiri ardından çıkılışı gibi sırasıyla geliştirilmelidir.

ÇARPIŞMA ANINDA AÇILMAK

ÇARPIŞMADA ALINMASI GEREKLİ BEDEN POZİSYONLARI

Alttaki hareketli resimde high-side denen aşırtma düşüşte sürücünün motorunu zamanında bırakarak ve motorun üzerinde yükselip açılarak kendisini havada dönüp motorun önüne düşmekten nasıl kurtardığına dikkat ediniz(sürücü eğer kapanıp motora tutunmağa çalışsaydı çok daha ciddi yaralanmalar kaçınılmaz olurdu):


Aynı şekilde önünüzdeki bir araca bir şekilde artık çarpmanızın kaçınılmaz olduğu bir durumda ÇARPMADAN ÖNCE motorunuzun ayak pedalları(pegleri) üzerinde ayağa kalkınız. Bu saliselik bir hadisedir. Mesafe belki 5-10 metre ya var ya yok. Motoru durdurmanız ya da kıvırıp geçmeniz hatta yan yatırmanıza zaman olmayan çok ani ve acil bir durumdur. Oturup asla motora kapanmayınız. Kalkınız ve çarpışma anından hemen önce ya da yapabileceğiniz en iyi zamanlamayla motordan açılınız. Bu sizin başınız önde olarak vurduğunuz araca çakılmanızı önler. Bu tür bir çarpışmada genellikle fırlama yayı düz bir hattır ve araca çarpmadan yükselerek ve havada dönmeden fırlamak neticede belki kol bacak kırığı ile kurtaracağınız aksi durumda ise boyun, bel kırılması gibi çok daha vahim yaralanmalardan korunmanıza yardım edecek bir durumdur. Bunun için her motora binişte böyle bir şey olursa düşünmeğe vaktinizin olmayacağını ve dolayısıyla kendinizi otomatikman açarak motordan yükseleceğinizi telkin ediniz. Şayet yana yatış ve yerde sürüklenme olursa gevşek kalmağa gayret ederek, yuvarlanmamağa yada el ve ayağınızdan destek alarak kalkmağa çalışmayınız. Kayma sırasında iki şeye dikkat edilmelidir. Motorunuz sizin önünüzde mi ve arkadanızdaki trafik ne durumdadır. Şayet motorun üzerinden aşırtma şeklinde düşme olursa yine motora asılmadan açılınız ve ayaklarınız üzerine düşmeğe gayret ederken motorunuzun size gelip çarpması durumundan kurtulmak için elinizden geleni yapınız.

Bu teknik artık çarpıyorsunuz, kurtuluş yok ise yada hareketli resimdeki gibi genellikle arka frenin yanlış kullanımından oluşan kaza türü başlamışsa geçerlidir. Yoksa kendinizi olur olmaz her durumda kaldırıp motordan atmayınız.

DÖNÜŞ EĞİTİMİ

Varsayımların gerçek olmasına hazırlıklı mısınız?




Park ettiğiniz yerden çıkarken bile sürücü gitmek istediği yere bakar. Motoru yatırın ve gazlayın ki motor düşmesin.

Yavaş girin:
Dönemece girmenin ilk safhası hız kesmedir. Yaklaşım süratinizi düşürmeniz gereklidir. Sürücü gazı kapatır ve her iki freni de devreye sokar. Bunu yaparken motorunu dik tutar ve yönünü dönemecin kenarına doğru yönlendirir. Motosiklet dik konumda ve düz bir çizgide giderken hız kesme yapılır, bu esnada sürücü vites küçülterek motoru güç bandında tutmayı amaçlar. Burada dikkat ettiğiniz gibi motorun hızının kesilmesi işlemi motosiklet dönüşe yatırılmadan önceki bir safhada yapılır. Bu safhada sürücü gaz kesmesinin ardından her iki freni de kullanarak fren yapar. İdeal olan azami dönüşe giriş hızı sürücüye tüm dönüş eğrisi boyunca gaz beslemesi yapmasına izin verecek oranda olan hızdır. Dönüş işleminin yavaşlama kısmı sizin giriş hızınızın ayarlanmasıyla sona erer.

Bakın:
Dönemece dalmadan önce gözlerinizle bölgeyi tarayın. Yol yüzeyini görün. Nasıl bir yapısı var görün ancak bakışınızın merkezi gideceğiniz alan olmalıdır. Normal durumlarda orta çizginin içinde kalmak şartıyla kenara iyice yaklaşarak ne olup bittiğini görmeğe çalışılmalıdır. Bunu yaparken motorunuzla bir çizgide hareket ediniz. Yani başınızla motorun dışına kaykılarak ileriyi yandan görmeğe çalışmayınız. Motorla birlikte girip çıkınız. Sağa dönüşlerde motorunuzu hız kesme frenlemesi yaparken orta çizgiye yönlendirmek size dönemeç içine doğru en derin görüntüyü sağlayacaktır. Buda size hem yönlendirme açısından hem de dönüşe yumuşak yatış açısından bir avantaj sağlayacaktır. Baktığımız yöne yönlenmek gibi bir eğilimimiz vardır. Gözlerimizin ortasından çizilen hayali bir doğru ufuk hattına paralel olmalıdır. Bu şekilde bakarak dönüş çizgisinin yönünü doğru görebilir ve buna uygun dönüş çizgimizi seçebiliriz.

Yatış:
Motosiklet yavaşlatılmış ve en iyi görüş için pozisyonu aldırılmış şekilde burnunuz gitmek istediğiniz yönü işaret edecek tarza bakıyorken motoru dönüş için yatırıp gazı açma zamanı gelmiştir. Motosikletler dönüş için iki sebepten yatırılmak zorundadırlar. Birinci sebep lastiklerin yana yatması motoru döndürmek için gerekli dönüş güçlerini devreye sokar. İkinci sebep dönüşün içine yatmakla siz dengenizi muhafaza edersiniz.

Motoru sağa dönmek için sağ elciği ileri ittiniz diyelim ve motor yattı ama hala yatıyor, sağ yana doğru devrileceksiniz. Nasıl düzeltirim ? Gaz veriniz. Motor kalkar. Ön frene hafif dokununuz motor yine kalkar. Sağ ayağınızla arka frene basıyor olabilirsiniz, ayağınızı fren pedalından kaldırınız.

Gazın açılması:
Motor dönüşe yatınca gaz beslemesine başlanır. Motorun boşta gider duruma düşmeden yumuşak bir tarzda gidişini tahrik edecek oranda gazı açınız. Burada gazın yumuşak kullanılması(akıcı kademelerle artırılması) motorun süspansiyonlarının üzerinde yerleşmesine, kararlı bir hal almasına sebep olur. Bu kararlı durum iki teker arasında ani yol tutuşu dağılımlarını engelleyecektir. Yerden yükseklik iyileşecek ve dengeyle bağlantılı merkez kaç kuvvetleri kararsızlaştırılmamış olacaktır. Burada doğru uygulama gazın tüm dönüş eğrisi boyunca dereceli bir oranda yavaşça açılmasıdır. Bu motosikletin tüm dönüş eğrisi boyunca düzgün bir hareketle ileriye itilmesi demektir.

Not.: Dönüşte omuz düşürme işini sadece çıkışı görünce yapınız. Çıkışı mutlaka görünüz, tahminde bulunmaya kalkmayınız. Hattınızı çıkışı görene kadar kapatmayınız. Olabildiğince geniş açıyla dönünüz. Sağa dönüyorsanız orta şerit çizgisine yakın yerleşiniz. Sola dönüyorsanız yolun en dış(sağ) çizgisine yerleşiniz. Çıkış sizin gelecek yol tehlikesini görebileceğiniz noktadır ki burada kıvırmak zorunda kalırsınız yada düzlüktür ki siz oradan itibaren pozitif gaz verip kalkışa geçersiniz.